مشرق؛ مبنای قانونی تشکیل شورای عالی امنیت ملی را می توان در اصل ۱۷۶ قانون اساسی دانست، اصلی که در بازنگری قانون اساسی در سال ۱۳۶۸ به قانون الحاق گشت و موجب شد تا دو شورای جداگانه:

1.شورای عالی دفاع ملی.

2.شورای امنیت کشور.

که قبل از الحاق اصل مزبور، موجودیت داشتند به منظور تامین منافع ملی و پاسداری از انقلاب اسلامی و تمامیت ارضی و حاکمیت ملی به شورایی واحد مبدل گردید.
 
به این ترتیب شورای عالی امنیت ملی در سال 1368 حول سه وظیفه اصلی موجودیت یافت:

1.تامین منافع ملی و پاسداری از انقلاب اسلامی و تمامیت ارضی و حاکمیت ملی.
2.تعیین سیاست‌های دفاعی ـ امنیتی کشور در محدوده‌ی سیاست‌های کلی تعیین شده از طرف مقام رهبری.

3.هماهنگی فعالیت های سیاسی، اطلاعاتی، اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی در ارتباط با تدابیر کلی دفاعی – امنیتی.

4.بهره گیری از امکانات مادی و معنوی کشور برای مقابله با تهدیدهای داخلی و خارجی.
قانون اساسی ترکیب شورای عالی امنیت ملی را شامل این اعضا می داند: رؤسای قوای سه‌گانه، رئیس ستاد فرماندهی کل نیروهای مسلح، مسئول امور برنامه و بودجه، دو نماینده به انتخاب مقام رهبری، وزیر امور خارجه، وزیر کشور، وزیر اطلاعات، عالی‌ترین مقام ارتش و عالی‌ترین مقام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.

ریاست شورای عالی امنیت ملی بر عهده رئیس‌جمهور بوده و این شورا از بدو تاسیس خود در جمهوری اسلامی تا به امروز سه دبیر را به خود دیده است.

          

شورای عالی امنیت ملی موضوعی مختص به ایران نبوده و اکثریت کشورها از چنین ساختاری برخوردار می باشند.

 

این شورا محلی است برای تلاقی مسائل و مشکلات کشور و مرکزی برای اجتماع دستگاه‌های مختلف و وزارتخانه‌های مختلف اقتصادی و بانک مرکزی است که معضلات و موانع و مشکلات کشور در آن بررسی و راهکارها در عالی ترین سطح ابلاغ می گردد.

بر این اساس دبیر شورای عالی امنیت ملی را می توان رئیس جمهور در سایه دانست و جایگاه او را در کلان ترین سطح ارزیابی نمود.



دبیر کنونی شورای امنیت ملی کشور سعید جلیلی است.
وی در سال 1368 (1989 میلادی) به وزارت امور خارجه رفت و بعد از یك دوره 2 ساله در سال 1370 (1991 میلادی) ریاست اداره بازرسی این وزارت خارجه را بر عهده گرفت؛ وی سپس در سال 1374 (1995 میلادی) به عنوان دبیر اول و در سال 1376 (1997 میلادی) به عنوان رایزن سوم فعالیت خود را پی گرفت و در همان سال به اداره امریكای وزارت خارجه منتقل و معاونت این اداره را بر عهده گرفت، اما به دلیل نقل و انتقالات گسترده و حذف نیروهای ارزشی در سال 1380 (2001 میلادی) به دفتر مقام معظم رهبری رفت و در سمت مدیریت بررسی‌های جاری دفتر رهبر انقلاب خدمت کرد.

از جلیلی در سال 1384 (2005 میلادی) به عنوان گزینه مطرح برای تصدی وزارت امور خارجه نام برده شد اما بنا به پاره‌ای مصالح عهده‌دار مهمترین معاونت وزارت امور خارجه یعنی معاونت اروپا و آمریكا گردید و همین امر موجب شد تا در سال 1386 (2007 میلادی) پس از استعفای دکتر لاریجانی از دبیری شورای عالی امنیت ملی، به این سمت منصوب گردد.
 
از مهمترین همتایان جلیلی "نيکلاي پاتروشف" روس می باشد؛ وی که از سال 1999 تا 2008 میلادی مدیر سازمان جایگزین KGB یعنی FSB بوده، از 12 می 2008 میلادی به عنوان دبیر شورای امنیت ملی روسیه فعالیت می نماید.
     

دیگر همتایان جلیلی "کیم داروچ" انگلیسی است؛ وی که از سال 1980 میلادی فعالیت های دیپلماتیک خود را آغاز و پس از کسب جایگاه شوالیه (KCMG)  در پست مدیر کل اروپا ، از ژانویه 2012 میلادی به عنوان مشاور امنیت ملی نخست وزیر، اداره شورای امنیت ملی انگلیس را عهده دار است.
 

همتای آمریکایی جلیلی "توماس دانيلون" آمریکایی است؛ وی فعالیت خود را به عنوان معاون "جیمز جونز" مشاور سابق امنیت ملی اوباما آغاز و در 8 اکتبر 2010 میلادی به عنوان مشاور امنیت ملی رئیس جمهورآمریکا جایگزین وی گردید و رسما اداره شورای ملی امنیت ایالات متحده آمریکا را عهده دار شد.به تازگی اوباما سوزان رایس را که پیشتر نماینده آمریکا در سازمان ملل بود به سمت مشاور امنیت ملی منصوب کرد.
     

همتای چینی جلیلی "شی جین پینگ" می باشد؛ وی در نوامبر 2012 میلادی و انتخاب حزبی اش به عنوان رئیس جمهور این کشور، دبیری کمیسیون نظامی مرکزی چین را نیز عهده دار گردیده است.



صدیقه کاتب